Luật Thuế giá trị gia tăng (GTGT) 2024 (số 48/2024/QH15), được Quốc hội thông qua ngày 26/11/2024 và có hiệu lực từ ngày 01/07/2025, đánh dấu bước cải cách quan trọng trong hệ thống thuế Việt Nam. Với 4 chương và 18 điều, Luật này sửa đổi, bổ sung nhiều nội dung từ Luật Thuế GTGT 2008, nhằm mở rộng cơ sở thu thuế, tăng cường minh bạch, đơn giản hóa thủ tục hành chính, và hỗ trợ quản lý thuế trong bối cảnh kinh tế số phát triển. Bài viết này sẽ tóm tắt các điểm mới nổi bật của Luật Thuế GTGT 2024, tập trung vào các thay đổi về đối tượng chịu thuế, người nộp thuế, giá tính thuế, khấu trừ và hoàn thuế, thuế suất, và các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, cá nhân kinh doanh.
1. Thay đổi về đối tượng không chịu thuế GTGT
Một trong những điểm mới quan trọng của Luật Thuế GTGT 2024 là việc thu hẹp danh mục đối tượng không chịu thuế GTGT, nhằm mở rộng cơ sở thu thuế và đảm bảo công bằng trong nghĩa vụ thuế. Cụ thể:
- Loại bỏ một số đối tượng không chịu thuế GTGT:
- Các mặt hàng trước đây không chịu thuế GTGT như phân bón, máy móc, thiết bị chuyên dùng cho sản xuất nông nghiệp, tàu đánh bắt xa bờ, lưu ký chứng khoán, và hoạt động kinh doanh chứng khoán đã được chuyển sang chịu thuế suất 5% hoặc 10%, tùy theo bản chất hàng hóa, dịch vụ. Điều này nhằm tăng cường nguồn thu ngân sách và đảm bảo tính minh bạch trong quản lý thuế.
- Ví dụ, phân bón trước đây không chịu thuế GTGT, gây khó khăn cho doanh nghiệp trong việc khấu trừ thuế đầu vào. Nay, việc áp thuế suất 5% giúp doanh nghiệp sản xuất phân bón được khấu trừ thuế đầu vào, giảm chi phí sản xuất.
- Bổ sung đối tượng không chịu thuế GTGT:
- Các khoản phí trong hợp đồng vay vốn của Chính phủ với bên cho vay nước ngoài, nhằm hỗ trợ các dự án sử dụng vốn vay quốc tế.
- Hàng hóa nhập khẩu từ nước ngoài của công ty cho thuê tài chính, vận chuyển thẳng vào khu phi thuế quan để cho doanh nghiệp trong khu này thuê, nhằm khuyến khích hoạt động trong các khu kinh tế đặc biệt.
- Hàng hóa nhập khẩu tài trợ, ủng hộ để khắc phục hậu quả thiên tai, dịch bệnh, chiến tranh, thể hiện chính sách nhân đạo của Nhà nước.
- Sản phẩm xuất khẩu là tài nguyên, khoáng sản đã chế biến thành sản phẩm khác, theo danh mục do Chính phủ quy định, nhằm khuyến khích chế biến sâu và tăng giá trị gia tăng cho tài nguyên.
Những thay đổi này không chỉ mở rộng cơ sở thu thuế mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp trong việc khấu trừ thuế đầu vào, đồng thời đảm bảo tính công bằng giữa các lĩnh vực kinh doanh.
2. Quy định mới về người nộp thuế
Luật Thuế GTGT 2024 mở rộng phạm vi đối tượng nộp thuế, đặc biệt trong bối cảnh kinh tế số và thương mại điện tử phát triển mạnh mẽ. Các điểm mới bao gồm:
- Tổ chức quản lý sàn giao dịch thương mại điện tử và nền tảng số:
- Các tổ chức trong và ngoài nước quản lý sàn giao dịch thương mại điện tử, nền tảng số có chức năng thanh toán, hoặc các tổ chức kinh doanh số khác, phải khấu trừ và nộp thay thuế GTGT cho nhà cung cấp nước ngoài không có cơ sở thường trú tại Việt Nam. Quy định này nhằm quản lý hiệu quả thuế từ các hoạt động kinh doanh xuyên biên giới, như bán hàng qua Amazon, Google, hoặc các nền tảng quảng cáo trực tuyến.
- Ví dụ, nếu một nhà cung cấp dịch vụ số tại Mỹ bán dịch vụ quảng cáo cho khách hàng Việt Nam qua Google Ads, Google Việt Nam sẽ phải khấu trừ và nộp thuế GTGT thay cho nhà cung cấp Mỹ.
- Hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh:
- Từ ngày 01/01/2026, các hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh có doanh thu hàng năm từ 200 triệu đồng trở lên (tăng từ mức 100 triệu đồng của Luật cũ) phải nộp thuế GTGT theo phương pháp khấu trừ hoặc phương pháp tỷ lệ phần trăm trên doanh thu. Quy định này giúp giảm gánh nặng thuế cho các hộ kinh doanh nhỏ lẻ, đồng thời khuyến khích chuyển đổi sang sử dụng hóa đơn điện tử.
Những thay đổi này phản ánh nỗ lực của Chính phủ trong việc quản lý thuế trong môi trường kinh doanh số, đồng thời hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ và vừa tuân thủ pháp luật thuế.
3. Giá tính thuế GTGT
Luật Thuế GTGT 2024 sửa đổi cách xác định giá tính thuế đối với hàng hóa nhập khẩu, nhằm đảm bảo tính nhất quán với các quy định về thuế xuất nhập khẩu. Cụ thể:
- Hàng hóa nhập khẩu: Giá tính thuế GTGT được xác định là trị giá tính thuế nhập khẩu (theo Luật Thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu) cộng với thuế nhập khẩu, thuế nhập khẩu bổ sung (nếu có), thuế tiêu thụ đặc biệt (nếu có), và thuế bảo vệ môi trường (nếu có).
- Ví dụ, nếu một lô hàng nhập khẩu có trị giá tính thuế nhập khẩu là 100 triệu đồng, thuế nhập khẩu 10 triệu đồng, và thuế tiêu thụ đặc biệt 5 triệu đồng, thì giá tính thuế GTGT sẽ là 115 triệu đồng.
- Quy định này giúp đồng bộ hóa cách tính thuế giữa các loại thuế, giảm thiểu tranh chấp và sai sót trong kê khai.
4. Khấu trừ và hoàn thuế GTGT
Luật Thuế GTGT 2024 đưa ra các quy định mới nhằm tăng cường minh bạch và phòng chống gian lận trong khấu trừ và hoàn thuế GTGT:
- Điều kiện hoàn thuế:
- Người mua chỉ được hoàn thuế GTGT nếu người bán đã kê khai và nộp thuế GTGT cho hóa đơn xuất ra. Quy định này nhằm ngăn chặn tình trạng hoàn thuế dựa trên hóa đơn giả hoặc hóa đơn không hợp pháp.
- Ví dụ, nếu một doanh nghiệp mua hàng hóa và yêu cầu hoàn thuế GTGT, cơ quan thuế sẽ kiểm tra xem người bán đã nộp thuế GTGT cho hóa đơn đó chưa. Nếu chưa, yêu cầu hoàn thuế sẽ bị từ chối.
- Khấu trừ thuế đầu vào:
- Luật bổ sung hướng dẫn cụ thể cho các trường hợp kê khai sai, sót thuế GTGT đầu vào, cho phép doanh nghiệp điều chỉnh trước khi cơ quan thuế công bố quyết định kiểm tra hoặc thanh tra. Điều này giúp giảm thiểu rủi ro pháp lý cho doanh nghiệp và tạo điều kiện thuận lợi trong việc sửa sai.
- Hoàn thuế cho dự án đầu tư:
- Luật quy định rõ các trường hợp được hoàn thuế GTGT cho dự án đầu tư, đặc biệt là các dự án trong lĩnh vực sản xuất, chế biến có giá trị lớn. Quy định này khuyến khích đầu tư và giảm áp lực tài chính cho doanh nghiệp trong giai đoạn đầu tư ban đầu.
5. Thuế suất và chính sách giảm thuế
Luật Thuế GTGT 2024 không thay đổi cấu trúc thuế suất cơ bản (0%, 5%, 10%), nhưng có một số điều chỉnh liên quan đến áp dụng thuế suất:
- Chuyển đổi thuế suất:
- Một số hàng hóa, dịch vụ trước đây không chịu thuế GTGT (như phân bón, máy móc nông nghiệp) nay chuyển sang áp dụng thuế suất 5% hoặc 10%, tùy theo danh mục do Chính phủ quy định.
- Ví dụ, máy móc nông nghiệp trước đây không chịu thuế GTGT, nay áp dụng thuế suất 5%, giúp doanh nghiệp sản xuất nông nghiệp được khấu trừ thuế đầu vào.
- Chính sách giảm thuế GTGT:
- Theo Nghị định 180/2024/NĐ-CP và Nghị quyết 174/2024/QH15, từ ngày 01/01/2025 đến 30/06/2025, thuế GTGT được giảm 2% (từ 10% xuống 8%) cho một số nhóm hàng hóa, dịch vụ áp dụng mức thuế suất 10%. Tuy nhiên, chính sách này không áp dụng cho các lĩnh vực như viễn thông, tài chính, ngân hàng, chứng khoán, bảo hiểm, bất động sản, khai khoáng, sản xuất hàng hóa chịu thuế tiêu thụ đặc biệt, và một số ngành nghề khác.
- Chính sách giảm thuế này nhằm hỗ trợ doanh nghiệp và người tiêu dùng trong bối cảnh kinh tế còn nhiều thách thức, đồng thời kích cầu tiêu dùng.
6. Hỗ trợ quản lý thuế điện tử và phòng chống gian lận
Luật Thuế GTGT 2024 nhấn mạnh việc ứng dụng công nghệ trong quản lý thuế, đặc biệt là thông qua hóa đơn điện tử:
- Hóa đơn điện tử:
- Luật khuyến khích sử dụng hóa đơn điện tử để tăng tính minh bạch và giảm chi phí quản lý. Các quy định trong Nghị định 70/2025/NĐ-CP (hiệu lực từ 01/06/2025) bổ sung yêu cầu các hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh có doanh thu từ Ascending 1 tỷ đồng trở lên phải sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, có kết nối chuyển dữ liệu với cơ quan thuế.
- Điều này giúp cơ quan thuế theo dõi chính xác các giao dịch, giảm thiểu tình trạng gian lận thuế.
- Quản lý thuế trong thương mại điện tử:
- Các quy định mới về khấu trừ và nộp thay thuế GTGT cho nhà cung cấp nước ngoài không có cơ sở thường trú tại Việt Nam thể hiện nỗ lực quản lý thuế trong lĩnh vực thương mại điện tử, vốn đang phát triển nhanh chóng.
7. Hỗ trợ doanh nghiệp và người nộp thuế
Luật Thuế GTGT 2024 được thiết kế để tạo điều kiện thuận lợi hơn cho doanh nghiệp và người nộp thuế, thông qua:
- Đơn giản hóa thủ tục hành chính: Các quy định về kê khai, điều chỉnh thuế đầu vào, và hoàn thuế được làm rõ, giúp giảm thiểu rủi ro pháp lý và tạo thuận lợi cho doanh nghiệp.
- Khuyến khích tuân thủ pháp luật thuế: Chính sách giảm thuế GTGT 2% và các quy định về hóa đơn điện tử giúp doanh nghiệp dễ dàng tuân thủ nghĩa vụ thuế, đồng thời giảm chi phí quản lý.
8. Ý nghĩa của Luật Thuế GTGT 2024
Luật Thuế GTGT 2024 không chỉ nhằm tăng cường nguồn thu ngân sách mà còn hướng đến việc hiện đại hóa hệ thống quản lý thuế, đặc biệt trong bối cảnh kinh tế số và thương mại điện tử phát triển. Các quy định mới giúp:
- Mở rộng cơ sở thu thuế, đảm bảo thu đúng, thu đủ vào ngân sách nhà nước.
- Phòng chống trốn thuế, gian lận thuế thông qua việc áp dụng hóa đơn điện tử và kiểm soát chặt chẽ hơn các giao dịch xuyên biên giới.
- Tạo môi trường kinh doanh công bằng, khuyến khích doanh nghiệp tuân thủ pháp luật thuế và giảm chi phí tuân thủ thông qua các thủ tục hành chính đơn giản hơn.
Kết luận
Luật Thuế GTGT 2024 là một bước tiến quan trọng trong cải cách hệ thống thuế Việt Nam, phù hợp với xu hướng phát triển kinh tế số và hội nhập quốc tế. Các điểm mới về đối tượng chịu thuế, người nộp thuế, giá tính thuế, khấu trừ và hoàn thuế, cùng với chính sách giảm thuế tạm thời, thể hiện sự cân bằng giữa việc tăng cường quản lý thuế và hỗ trợ doanh nghiệp, người tiêu dùng. Việc triển khai hiệu quả Luật này, cùng với các văn bản hướng dẫn như Nghị định 70/2025/NĐ-CP, sẽ góp phần xây dựng một hệ thống thuế minh bạch, hiệu quả, và công bằng hơn.
